ADHD, hay rối loạn tăng động giảm chú ý, là một khái niệm ngày càng được nhắc đến nhiều trong lĩnh vực y tế và giáo dục. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ ADHD là gì, dấu hiệu nhận biết, hay nguyên nhân gây ra tình trạng này. Thậm chí, có những quan niệm sai lầm cho rằng ADHD chỉ là “lười biếng” hay “thiếu kỷ luật.”
Nhưng thực tế, ADHD là một rối loạn y khoa cần được nhận diện và quản lý đúng cách. Hãy cùng khám phá chi tiết về ADHD trong bài viết này, để hiểu rõ hơn về bản chất, tác động và cách hỗ trợ người mắc ADHD.
ADHD là gì?
ADHD, viết tắt của Attention Deficit Hyperactivity Disorder (Rối loạn tăng động giảm chú ý), là một rối loạn thần kinh phát triển ảnh hưởng đến khả năng tập trung, kiểm soát hành vi và điều chỉnh cảm xúc. ADHD thường được chẩn đoán ở trẻ em nhưng cũng có thể kéo dài đến tuổi trưởng thành.
Các loại ADHD
Chủ yếu mất tập trung: Khó duy trì sự chú ý, dễ bị phân tâm, và hay quên.
Chủ yếu tăng động/bốc đồng: Luôn vận động, khó kiềm chế cảm xúc hoặc hành vi.
Kết hợp: Có cả hai đặc điểm trên.
Ví dụ thực tế: Một trẻ mắc ADHD có thể gặp khó khăn khi ngồi học, thường xuyên đứng dậy và nói chuyện, khiến giáo viên và bạn bè cảm thấy khó chịu.
Dấu hiệu nhận biết ADHD
Ở trẻ em
- Khó tập trung trong học tập hoặc hoạt động hàng ngày.
- Luôn di chuyển, không thể ngồi yên trong thời gian dài.
- Thường xuyên quên mang sách vở hoặc đồ dùng học tập.
- Hay ngắt lời hoặc chen ngang khi người khác đang nói.
Ví dụ: Một đứa trẻ liên tục quên làm bài tập về nhà, không phải vì không muốn học, mà vì không thể tập trung và nhớ nhiệm vụ đã được giao.
Ở người lớn
- Khó duy trì sự chú ý trong công việc, dễ bị phân tâm bởi những việc không quan trọng.
- Khó quản lý thời gian, thường xuyên bỏ lỡ deadline.
- Luôn cảm thấy bồn chồn, không thể thư giãn.
- Gặp khó khăn trong việc xây dựng và duy trì mối quan hệ.
Ví dụ: Một người trưởng thành có ADHD thường xuyên quên lịch họp quan trọng hoặc không thể hoàn thành công việc đúng hạn, dẫn đến đánh giá tiêu cực từ đồng nghiệp.
ADHD có phải là một căn bệnh hiếm gặp?
ADHD không phải là một tình trạng hiếm gặp. Theo thống kê:
- ADHD ảnh hưởng khoảng 5-7% trẻ em trên toàn thế giới.
- 2,5% người trưởng thành tiếp tục mang các triệu chứng ADHD từ thời thơ ấu.
Mặc dù phổ biến, ADHD lại thường bị hiểu sai hoặc bỏ qua, khiến người mắc gặp nhiều khó khăn trong học tập, công việc và cuộc sống hàng ngày.
Nguyên nhân gây ra ADHD
Yếu tố di truyền
ADHD có xu hướng di truyền trong gia đình. Nếu cha mẹ hoặc anh chị em mắc ADHD, nguy cơ trẻ bị ảnh hưởng là rất cao.
Yếu tố môi trường
- Phơi nhiễm hóa chất như chì trong thời kỳ mang thai hoặc tuổi thơ.
- Sinh non hoặc nhẹ cân cũng làm tăng nguy cơ mắc ADHD.
Bất thường về não bộ
- Mức độ dopamine thấp: Dopamine là chất dẫn truyền thần kinh quan trọng giúp kiểm soát cảm xúc và sự tập trung.
Ví dụ: Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng trẻ em sinh non có nguy cơ mắc ADHD cao hơn gấp 3 lần so với trẻ sinh đủ tháng.
ADHD ảnh hưởng đến cuộc sống như thế nào?
Trong học tập
- Khó hoàn thành bài tập hoặc ghi nhớ kiến thức được dạy.
- Thường xuyên bị giáo viên nhắc nhở hoặc phê bình.
Trong công việc
- Người trưởng thành mắc ADHD có thể gặp khó khăn trong việc duy trì hiệu suất làm việc.
- Khó quản lý thời gian hoặc tập trung trong các cuộc họp.
Trong mối quan hệ xã hội
- Người mắc ADHD có thể bị hiểu lầm là “vô tổ chức” hoặc “không quan tâm” đến người khác, khiến mối quan hệ bị ảnh hưởng.
Ví dụ: Một người trưởng thành mắc ADHD có thể bị bạn bè phàn nàn vì thường xuyên quên lịch hẹn hoặc trả lời tin nhắn quá chậm.
ADHD có thể chữa được không?
ADHD không thể “chữa khỏi hoàn toàn,” nhưng các phương pháp điều trị có thể giúp kiểm soát triệu chứng hiệu quả:
Dùng thuốc: Thuốc kích thích như Ritalin hoặc Adderall giúp cải thiện khả năng tập trung và kiểm soát hành vi.
Liệu pháp hành vi: Hỗ trợ người mắc ADHD trong việc quản lý cảm xúc, phát triển kỹ năng xã hội và học tập.
Thay đổi lối sống:
- Tập thể dục thường xuyên.
- Duy trì thói quen lành mạnh như ăn uống cân bằng và ngủ đủ giấc.
Những quan niệm sai lầm về ADHD
“ADHD chỉ là một giai đoạn ở trẻ em”:
Sự thật: Nhiều người trưởng thành vẫn phải đối mặt với ADHD và các thách thức đi kèm.
“Người mắc ADHD chỉ cần cố gắng hơn”:
Sự thật: Đây là một rối loạn y khoa, không thể cải thiện chỉ bằng ý chí.
Ví dụ: Một trẻ bị ADHD bị hiểu lầm là “lười biếng” khi không hoàn thành bài tập, trong khi thực tế, trẻ gặp khó khăn trong việc tập trung.
Làm thế nào để hỗ trợ người mắc ADHD?
Với trẻ em
- Cung cấp môi trường học tập không bị phân tâm.
- Chia nhỏ nhiệm vụ thành từng phần nhỏ dễ quản lý.
Với người lớn
- Sử dụng các công cụ hỗ trợ như ứng dụng quản lý thời gian hoặc ghi chú.
- Hỗ trợ thiết lập mục tiêu cụ thể, khả thi.
Gia đình và cộng đồng
- Thấu hiểu và đồng cảm, tránh phán xét hoặc áp lực quá mức.
- Khuyến khích họ tìm kiếm sự hỗ trợ từ chuyên gia y tế.
Ví dụ: Một phụ huynh có thể giúp con học tập bằng cách sử dụng lịch trình trực quan hoặc khen thưởng nhỏ khi con hoàn thành nhiệm vụ.
>>> Xem thêm: Gia trưởng là gì? Cách để nhận biết người đàn ông gia trưởng
ADHD không phải là một “khuyết điểm,” mà là một thách thức có thể quản lý nếu được tiếp cận đúng cách. Hiểu rõ về ADHD giúp chúng ta có cái nhìn đồng cảm hơn và hỗ trợ người mắc rối loạn này phát huy tiềm năng của họ. Nếu bạn hoặc người thân có dấu hiệu ADHD, hãy tìm đến chuyên gia để nhận sự tư vấn và hỗ trợ phù hợp, giúp cải thiện chất lượng cuộc sống.
